تزریق خون در رگ پروژه ها
شرکت مهندسی و توسعه نفت به عنوان بازوی اجرایی شرکت ملی نفت ایران در بخش های فنی ومهندسی و اجرای توسعه میادین نفت از سال ۱۳۷۹ وارد فاز جدید فعالیت خود شده است . در این مقطع و با توجه به سیاست های وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران، این شرکت با تمرکز ماموریت بر اجرای پروژه ها به روش بیع متقابل و استفاده کمتر از منابع داخلی شرکت ملی نفت ایران فعالیت کرده است. به این منظور تاکنون رقمی در حدود ۲۵ میلیارد دلار قرار داد توسعه میادین به ویژه میادین مشترک در این شرکت مذاکره، نهایی و منعقد شده است که فعلا در دست اجراست، البته در کنار قرار داد های فوق منابع مالی داخلی نیز از شرکت ملی نفت ایران جهت اجرا ی تعدادی از پروژه ها تخصیص یافته است.
با توجه به اینکه مذاکرات بیع متقابل و جذب سرمایه گذار معمولاً زمان طولانی را به خود اختصاص می داد به جهت جلوگیری از اتلاف وقت و تاخیر در تولید میادین که بعضاً تعمداً از سوی طرف مقابل ایجاد می شد شرکت ملی نفت ایران طرح ها را از محل منابع داخلی شروع می کرد هر زمان مذاکرا ت بیع متقابل به نتیجه می رسید ادامه فعالیت به پیمانکار منتقل می شد.
با اتخاذ سیاست های جدید در وزارت نفت این شرکت به سوی تامین مالی از سایر منابع روی آورده است.
امور مالی شرکت مهندسی وتوسعه نفت در کنار سایر واحد های شرکت از مهارت و تجربه خوبی در زمینه اجرای قرار دادهای توسعه از سایر منابع به جز منابع داخلی شرکت ملی نفت ایران بهره مند است به خصوص در زمینه قراردادهای بیع متقابل که از مراحل مذاکره تا اجرا در این شرکت متحرک بوده است.
امور مالی و سازماندهی آن به منظور اجرای دقیق مقررات مالی در شرکت های نفتی تفاوت های زیادی با یکدیگر دارند. تفاوت های شرح وظایف این شرکت ها در محورهای مختلف موجب چنین اختلافی می شود. به نحوی که شرایط امور مالی در شرکت های بهره بردار با شرکت های توسعه ای نفت و گاز از یکدیگر مجزاست. علت این تفاوت هم در کارکرد متمایز این دو نوع شرکت است.
در زمینه کاری، به ازای هر روز تاخیر در اجرای پروژه از سوی شرکت های توسعه ای، خسارات هنگفتی به منافع کشور وارد می شود که همین امر حساسیت را در این شرکت ها بالا می برد. لذا برای برطرف کردن این محدودیت ها افزایش و دسترسی سریع تر به منابع مالی، ضرورتی اجتناب ناپذیر به شمار می رود. کارشناسان اداره مالی شرکت مهندسی و توسعه نفت با درک این حساسیت، به جای سنگ اندازی در مسیر توسعه، همواره بهترین راهکار در میان مقررات مالی و آیین نامه ها را گزینش می کنند تا پروژه ها با سرعت بیشتری به سرانجام برسند. خوشبختانه در این باره اقدامات خوبی صورت گرفته است به طوری که علاوه بر ثبت امتیازات مثبت در پرونده کاری امور مالی، هیات مدیره و مدیر عامل شرکت متن رضایت خود را از امور مالی اعلام کرده اند.
یکی از تفاوت های متن با سایر شرکت های نفتی، تعریف و اجرای قراردادهای بیع متقابل شرکت ملی نفت است که شمار این قراردادها از سال ۷۹ تا به امروز بالغ بر ۱۳ پروژه است. ارزش این قراردادها در طول این سال ها به ۲۵ میلیارد دلار می رسد. از این ۱۳ قرارداد ، ۶ پروژه درود، نصرت و فرزام، آماک، بلال، سروش و نوروز و دارخوین به خاتمه رسیده است که از محل این قراردادها نزدیک به ۶۰۰ هزار بشکه طلای سیاه به تولید نفت کشور افزوده شد. تعدادی از قرادادها نیز مانند جفیر، آزادگان، آزادگان شمالی، یادآوران در سال گذشته به امضا رسید که پیش بینی می شود با بهره برداری از این پروژه ها، یک میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه به سبد تولید روزانه نفت خام ایران افزوده خواهد شد. این ظرفیت تولید با توجه به قیمت های کنونی نفت خام، سالانه بیش از ۲۰ میلیارد دلار ارز برای کشور به ارمغان خواهد آورد.
شرایط بیع متقابل
یکی از ویژگی های شرکت مهندسی و توسعه نفت، استفاده از قرارداد های بیع متقابل و فاینانس در کنار منابع داخلی شرکت ملی نفت ایران است. بدین ترتیب پس از اجرای پروژه و آغاز بهره برداری از هر میدان هیدروکربوری، سرمایه آورده شده پیمانکار به علاوه سود بانکی از تولیدات همان میدان بازپرداخت خواهد شد. در قراردادهای بیع متقابل اگر پیمانکار به هدف تولیدی مشخص شده، دست پیدا نکند، هیچ گونه حقی از سرمایه آورده شده ندارد؛ ضمن این که استمرار تولید و کاهش نیافتن میزان خروجی چاه ها نیز از جمله تعهدات پیمانکار است.
معمولاً در قراردادهای بیع متقابل ۵ سال زمان اجرای پروژه در نظر گرفته می شود که پس از به تولید رساندن ۷ سال به عنوان زمان بازگرداندن پول پیمانکار درنظر گرفته می شود. حفظ سقف تولید به عهده پیمانکار است که همین موضوع ضریب ریسک را در زمین پیمانکار به چرخش می اندازد. ضمناً اگر قیمت نفت در طول قرارداد به نحوی کاهش پیدا کند که شرکت نتواند بدهی پیمانکار را تا پایان قرارداد پرداخت کند، شرکت پیمانکار حقی برای دریافت مطالبات خود ندارد. به بیان دیگر پیمانکار بیع متقابل میزان تولید، استمرار تولید و ریسک قیمت های تولید را در این گونه قراردادها می پذیرد. در قراردادهای بیع متقابل نسل اول، سقف قرارداد از ابتدا بسته می شد و پیمانکار موظف بود در سطح سرمایه معین شده فعالیت کند. اکثر پیمانکاران این نوع قراردادها ادعای ضرر و زیان داشتند که همین مقوله موجب کاهش انگیزه حضور سرمایه گذاران خارجی در میادین نفت کشور شد. با چاره جویی مدیران شرکت ملی نفت ایران، اجازه داده شد که سقف قرارداد تا مدت معینی باز بماند تا پیمانکار مناقصات خود را تحت نظر شرکت مهندسی و توسعه نفت برگزار کند؛ پس از این مرحله، سقف قرارداد از جمع مبلغ مناقصات فرعی تعیین شود. با این تغییر روش، تعدادی از پیمانکاران خارجی جذب نسل دوم قراردادهای بیع متقابل شده اند.
بازپرداخت ها
تاکنون ۸ میلیارد دلار از ۲۵ میلیارد دلار قرار منعقده در شرکت مهندسی و توسعه نفت به صورت عملی جذب شده است. حدود ۵ میلیارد دلار از این بدهی بازپرداخت شده است که ۷۱ درصد بدهی را شامل می شود. تنها ۱۳ درصد از کل تولید میدان های توسعه یافته جهت بازپرداخت ۷۱ درصد بدهی ها تخصیص داده شده است. این نشان دهنده یک معامله سودآور برای کشور است.
مسیرهای تامین مالی
با تغییر استراتژی وزارت نفت مبنی بر بهره گیری کمتر از منابع داخلی برای تامین مالی پروژه ها، شرکت متن یکی از موفق ترین شرکت ها برای تحقق این مهم بوده است. سپردن پروژه و تعهد تامین منابع مالی آن به شرکت های پیمانکار، راهکاری بود که برای این کار انتخاب شد. یعنی انتخاب پیمانکاران به طوری که بتوانند همزمان با اجرا، تامین مالی پروژه را نیز بر عهده گیرند. این کار EPCF نام دارد. این روش به دلیل نوآوری های خود سیستمی جدید در قراردادهای نفتی است. تلمبه خانه غرب کارون که وظیفه انتقال یک میلیون بشکه نفت از غرب کارون را دارد و کارخانه ان جی ال ۳۲۰۰ با سرمایه گذاری پانصد میلیون دلار از جمله پروژه هایی است که قراردادشان به این شکل منعقد شده است. اداره مالی شرکت فرمول مطلوبی را برای بازگشت سرمایه پیمانکار در این نوع قراردادها در نظر گرفته که برای نخستین بار در کشور اجرا می شود.
انتشار اوراق مشارکت نیز از جمله راهکارهای تأمین منابع مالی در پروژه های شرکت ملی نفت ایران است، ضمن این که استفاده از یک تأمین کننده مالی به صورت فاینانس و اجرای قرارداد از سوی سایر پیمانکاران نیز راهکار دیگری است که در پروژه بندکرخه از این روش استفاده شده است.
نفت خام کالای بسیار باارزشی است که سرمایه گذاری کلان در این بخش را به ضرورتی اجتناب ناپدری تبدیل می کند. با توجه به تأکیدات وزارت نفت برای بهره برداری هز چه سریع تر از میدان های مشترک، شرکت متن به منظور تأمین شرایط لازم برای توسعه میدان های مذکور، متن در این باره با موسسه های مختلفی وارد مذاکره شده است. تامین مالی و سرمایه، به مثابه خون بدن است اگر تامین مالی به درستی صورت نگیرد نه تنها پروژه ها دچار عقب افتادگی می شود بلکه هزینه تمام شده پروژه نیز افزایش می یابد. بسیاری از شرکت های پیمانکاری در صورتی که مطمئن باشند به سرعت پشتیبانی مالی می شوند، در پیشنهادهای قیمت خود تخفیف عمده ای را اعمال می کنند.
خدمت به همسایگان نفت
مناطقی که شرکت مهندسی و توسعه نفت در آن ها پروژه اجرا می کند مناطق محروم هستند. تمام شرکت های نفتی در حین اجرای پروژه ها خدمات عام المنفعه را در دستور کار خود قرار می دهند. متن نیز از این موضوع مستثنی نیست. در این راستا تاکنون حدود ۶۰۰ کیلومتر جاده درجه یک در غرب کارون به بهره برداری رسید. احداث بیمارستان، هنرستان، دبیرستان هم جزو پروژه های شرکت در منطقه غرب کارون است. هر سال میلیاردها تومان به این فعالیت ها اختصاص می یابد. شرکت متن با استفاده از بندهایی از قانون مالیات، مالیات پیمانکاران خود را به حساب ادارات دارایی در مناطق عملیاتی واریز می کند که هر سال رقمی حدود ۴ میلیارد تومان است. البته این شروع کار است چون پیمانکاران بیع متقابل در حین اجرای کار مالیات پرداخت نمی کنند، اما از زمانی که توسعه میدان به پایان رسیده شود و دوره بازپرداخت ها آغاز می شود این مالیات ها از پرداخت ها کسر شده و به حساب ادراه دارایی منطقه نفتی واریز می شود. این مالیات ها به مراتب بیشتر از مالیات پیمانکاران فرعی است. وزارت امور اقتصادی و دارایی هم این اجازه را داده است که بتوانند این درآمدها را در خرج عمران و آبادانی همان منطقه کنند. این کار می تواند در تغییر چهره مناطق عملیاتی و ایجاد کمران، رفاه و توسعه فرصت های شغلی در آن مناطق نقش مهمی داشته باشد.