به گزارش روابط عمومی شرکت مهندسی و توسعه نفت به نقل از نشریه مشعل، کوروش رضازاده سرپرست اچ‌اس‌ای شرکت متن در گفتگو با مشعل نسبت به آخرین وضعیت تالاب هورالعظیم بیان داشت: این تالاب باقیمانده تالاب‌های بسیار بزرگ بین‌النهرین در غرب استان خوزستان است که به لحاظ تنوع‌زیستی، فوق‌العاده غنی است و عمده منابع آبی تالاب از طریق رودخانه‌های کرخه، نیسان، سابله و نهرهای انشعابی تامین می‌شود. تالابی که یک دهه تشنگی و عطش را در دفتر زندگی خویش ثبت کرد و نشان داد که عدم توجه به محیط زیست و بی‌تدبیری انسان‌ها مصیبت بار است و رنجی را به محیط زیست جانوری، گیاهی و انسانی تحمیل می‌کند که رفع آن شاید سالها زمان بخواهد و هیچگاه ترمیم نشود. تالاب هورالعظیم در اواخر دهه ۸۰ بر اثر خشکسالی‌های و همچنین عملیات استخراج نفت خشک و تکه تکه و دریچه‌های آب روی آن بسته شد و سدسازی دو کشور ترکیه و عراق در این دوران، سال‌های رنج هور العظیم از دهه ۸۰ تا ۹۰ را رقم زد تا اینکه دولت یازدهم روی کار آمد و بیژن زنگنه، نابودی تالاب را تاب نیاورد دست به کار شد با حمایت رئیس دولت و معاون محیط زیست، تدبیری اندیشیده شد و تمام توان نهادهای ذیربط برای بخشیدن جان دوباره به تالاب به کار گرفته شد و مجموعه وزارت نفت را ملزم به همکاری کردند. نگرانی و سیاست‌ها کارگر افتاد و عطش هورالعظیم سرانجام پس از ۱۰ سال بالاخره آبگیری در فروردین ماه ۹۵ در بخش یک سوم واقع در ایران شروع و تا بهمن ۹۵ با آبگیری ۷۰ درصدی تالاب از سوی سازمان حفاظت محیط زیست به پایان رسید . براساس ابلاغیه وزیر نفت، شرکت‌های نفتی ملزم شدند حفاری‌های خود را تنها در آب انجام دهند و به منظور حفظ وضع محیط و کنترل آلودگی‌های ناشی از طرح‌های توسعه میدان‌های نفتی غرب کارون و پروژه‌های شرکت متن، در محدوده ای به وسعت ۶۵۸ هزار و ۱۴ هکتار به طور مستمر پایش و احیای هورالعظیم در دستور کار شرکت متن قرار گیرد.
رضازاده بیان داشت: حال و روز امروز هورالعظیم، این تالاب راهبردی که موجب کاهش ۲ تا ۴ درجه‌ای دمای بادهای داغ عربستان و عراق به سمت ایران می‌شود، خوب است؛ البته مقداری از آب به خاطر گرما تبخیر و کم شده است، اما دوباره از ابتدای پاییز، شاهد پرآب شدن آن خواهیم بود. حوزه تالابی هورالعظیم به پنج حوضچه تقسیم می‌شود که طرح توسعه میدان نفتی آزادگان شمالی در حوضچه ۱و ۲ و آزادگان جنوبی در حوضچه ۳، ۴ و ۵ واقع شده است، میدان نفتی یاران شمالی در نوار مرزی ایران و عراق در حوضچه شماره ۴ و یاران جنوبی در حوضچه شماره ۵ مشغول فعالیت هستند. تالاب هورالعظیم از آب‌های اضافه رود کرخه و بخشی از آب‌های اضافه اروند رود تشکیل شده است، ژرفای این تالاب کم است، اما به‌تدریج عمق در وسط آن به چند متر می‌رسد. مساحت مشخص شده این تالاب ازسوی اداره کل محیط زیست استان خوزستان به عنوان تالاب حدود ۱۱۸ هکتار است. بیش از هفت هزار هکتار از اراضی ملی واقع در دشت آزادگان، استان خوزستان برای عملیات حفاری به مدت پنج سال در اختیار وزارت نفت قرار گرفت که پس از قطعیت استخراج نفت، بهره‌برداری از محل هریک از چا‌ه‌ها با شعاع ۲۵۰ متر از نقطه استخراج به مدت ۳۰ سال به وزارت نفت واگذار شد.
عملیات احیای هورالعظیم
عملیات احیا از سال ۹۴ به طور جدی و آبگیری تقریبا از ابتدای سال ۹۵ آغاز شد و با وجود مشکلات پیش آمده، به دلیل بارندگی‌های نسبتا زیاد امسال، کمیت (دبی) آب در دریچه‌های بالا دست (سد دز و کرخه) به ۴۵۰ متر مکعب در ثانیه رسید و حوضچه‌های شماره ۳ و ۴ آبگیری شدند. با مدیریت سازمان آب و برق خوزستان هم اکنون ۲۰ – ۲۵ مترمکعب بر ثانیه آب در این مخازن رهاسازی می‌شود که با توجه به گرمای هوا مقداری از آن تبخیر می‌شود، اما با شروع بارندگی‌ها از پاییز اوضاع آبگیری تالاب بهتر خواهد شد. همچنین با تامین اعتبار ۳۰ میلیارد تومانی وزارت نفت در سال۹۲ تا ۹۵ برای احیای تالاب هورالعظیم در استان خوزستان، ده‌ها آبگذر و پل در منطقه تالاب هورالعظیم ساخته شد که به این ترتیب ارتباط بین بخش‌های مختلف تالاب و حوضچه‌های آن که پیش از این مسدود بود، بار دیگر برقرار شد.
اقدام‌های زیست محیطی شرکت متن
مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست شرکت مهندسی و توسعه نفت «متن»، مسئولیت نظارت دقیق از صفر تا ۱۰۰ بر الزام‌های زیست‌محیطی حوضچه‌های حوزه تالابی هورالعظیم از طراحی تا اجرا و ساخت را به عهده دارد، همچنین مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی (EIA)، بازرسی و کنترل، اندازه‌گیری آلاینده‌های زیست محیطی و پایش مستمر وضع تالاب از دیگر فعالیت‌های شرکت متن در حوزه تالابی هورالعظیم است. واحد بهداشت، ایمنی و محیط زیست (اچ‌اس‌ای) شرکت متن در همه طرح‌های هورالعظیم مسئولیت نظارت دقیق بر مسائل زیست‌محیطی را در دستور کار قرار داده است تا پیش از آغاز هر پروژه‌ای، آثار زیست‌محیطی آن را ارزیابی و بررسی کنند. ما برای رفع مشکلات موجود زیست‌محیطی تالاب هورالعظیم، پیشنهاد تشکیل یک هسته مشترک با هفت کارشناس محیط زیست را به سازمان حفاظت محیط زیست داده‌ایم. یکی از دلایل این پیشنهاد، به عهده گرفتن هزینه‌ها و کنترل فعالیت پیمانکاران برای جلوگیری از آسیب به محیط زیست است. برای مدیریت کنده‌های حفاری در محیط تالابی تصمیم گرفته شد بیرون از تالاب، با هماهنگی اداره کل محیط زیست استان خوزستان مکانی برای ساخت لندفیلد به‌منظور انباشت و جمع‌آوری این کنده‌ها در اختیار ما گذاشته شد تا افزون بر ساخت آن مطابق با استانداردهای بین‌المللی، همه کنده‌های این منطقه پس از جامدسازی در سلر به سرعت و بدون وقفه به لندفیلد منتقل شود تا از این طریق پسماندها مدیریت و از پراکندگی آنها در محیط جلوگیری شود. همچنین به دلیل عبور برخی مسیرهای نفتی از کنار تالاب، برای جریان تبادل آب حوضچه‌ها بهوسیله حدود ۲۴۴ دهنه آبگذر و با هماهنگی اداره کل محیط زیست استان خوزستان پاکسازی و مرمت شد، جاده‌های اختصاصی دسترسی به فاصله ۵۰۰ متری از تالاب ساختیم؛ همچنین در خواست شد در مخزن شماره ۲ تا ۳۹ دهنه پل دیگر نیز ساخته شود که هزینه آن بیش از ۱۵۳ میلیارد ریال بود. برای جلوگیری از تخلفات، تصفیه خانه مرکزی با ظرفیت ۱۲۰۰ متر مکعب در شبانه روز در غرب کارون ساختیم که ابتدای سال ۹۵ به بهره‌برداری رسید و هم اکنون بهطور میانگین روزانه ۷۵۰ تا ۸۵۰ متر مکعب پساب در آن تصفیه و برای آبیاری فضای سبز استفاده می‌شود. برای سامان‌دهی پسماند شهری ناشی از فعالیت کارگاه‌ها، قراردادی با شهرداری هویزه بستیم و یک نماینده به منظور نظارت بر حمل زباله‌های شهری و تحویل آن به شهرداری معرفی کردیم تا بر اساس بارنامه‌های ارسالی به شهرداری هزینه کرایه پرداخت کنیم. در عین حال یک زباله‌سوز مرکزی نیز ایجاد کردیم. تا در آینده مورد استفاده قرار گیرد برنامه جامعی با هماهنگی اداره کل محیط زیست استان خوزستان به نام CPM تهیه کردیم و از شهریورماه ۹۴ همه فعالیت‌های خود را مطابق با آن انجام دادیم. همچنین یک هسته زیست‌محیطی در نظر گرفتیم تا در صورت گزارش تخلف از پیمانکار، جرایمی برایشان در نظر گرفته شود؛ با این روش‌ها توانستیم پایش محیطی را خوب کنترل و مدیریت کنیم.
کاهش گرد و غبار با احیای هورالعظیم
بر اساس گزارش سازمان حفاظت محیط زیست و اداره کل حفاظت محیط زیست استان خوزستان، کانون ریزگردی در حوزه غرب کارون نداریم و حدود ۱۲۰ هزار هکتار از کانون‌های شناسایی شده گرد و غبار استان خوزستان از چذابه، هویزه، سوسنگرد است که کانون‌های هندیجان و رامهرمز سهم بیشتری را به خود اختصاص داده‌اند. حدود ۷۰ درصد از ریزگردها منشأ خارجی دارند که از بیابان‌های عربستان و عراق به سمت استان خوزستان وارد می شوند. جدول روند ۱۰ ساله ایام مواجهه استان خوزستان با پدیده گرد و غبار نیز نشان می‌دهد، برخلاف برخی مباحث مطرح شده، روند گرد و غبار در استان خوزستان در سال‌های ۹۳ تا ۹۵ وضع بهتری نسبت به سال‌های ۸۶ تا ۹۳، به ویژه ۸۸ تا ۹۰ داشته است. همچنین با اینکه غلظت گرد و غبار در استان خوزستان در هر سه سال ۸۹، ۹۰ و ۹۵ بیش از ۱۰ هزار میکروگرم بر مترمکعب بوده است، اما استان خوزستان در سال ۹۵ با ۲۸ روز گرد و غبار نسبت به سال‌های ۸۹ و ۹۰ با ۴۶ و ۵۵ روز گرد و غباری به مراتب وضع بهتری داشته است. آمار مواجهه خوزستان با گرد و غبار در ۱۰ ساله گذشته نشان می‌دهد باوجود تشدید خشکسالی، کاهش بارندگی، جنگ و ناامنی در منطقه که منجر به سخت‌تر شدن شرایط همکاری‌های منطقه‌ای برای مقابله با این پدیده می‌شود، طی سال‌های ۹۳ تا ۹۵ استان خوزستان از وضع نسبتا بهتری در مواجهه با پدیده گرد و غبار برخوردار بوده که اقدام‌هایی همچون احیای تالاب هورالعظیم، مقابله با کانون‌های گرد و غبار از طریق نهال کاری، مالچ پاشی و سایر روش‌ها در این بهبود نسبی تاثیری بسزا داشته است. احیای هورالعظیم شاهکار مسئولیت اجتماعی وزارت نفت با همت و حمایت وزارت نفت در دولت یازدهم، برگ زرینی است که در کارنامه سبز دولت روحانی می‌درخشد و امید است تمامی نهادهای ذیربط و شرکت‌های نفتی که در این مناطق فعال هستند، به پدیده‌های زیست محیطی توجه کنند تا دیگر شاهد مرگ هیچ تالاب و دریاچه و از بین رفتن گونه‌های گیاهی و جانوری نادر در این مناطق نباشیم.