از بیابان زدایی تا تولید سوخت پاک

  به گزارش NIOC، استفاده مستقیم از روغن های گیاهی به دلیل ویسکوزیته بالا و میزان تبخیر کم که منجر به ایجاد مشکلات فنی در سیستم سوخت خودرو، افزایش دوده و چسبندگی روغن موتور می شود، امکان پذیر نیست.کاهش در ویسکوزیته روغن گیاهی این اثرات را بهبود می بخشد.

امروزه بیودیزل یا سوخت دیزلی باپایه روغن های گیاهی یاحیوانی، به واسطه مزایای آن بسیار مورد توجه صاحبان صنعت قرارگرفته است و برخی از کشورها با انجام پژوهش های که منجر به کاهش ویسکوزیته این روغن گیاهی می شود، فرآیند تجاری سازی تولید این سوخت را درسطح وسیعی از دنیا در دستور کار خود قرارداه اند.مزیت های استفاده از بیودیزل

خواص فیزیکی وشیمیایی بیودیزل بسیار شبیه به گازوئیل است. بنابراین بیودیزل یا مخلوط های آن با گازوئیل را با کمترین تغییرات می توان در موتور ماشین استفاده کرد.

در سوخت بیودیزل سولفور وجود ندارد لذا استفاده از بیودیزل در یک موتور گازوئیلی معمولی منجر به کاهش اساسی هیدروکربن‌های نسوخته، منواکسید کربن و ذرات معلق می‌شود. خروج اکسیدهای نیتروژن بسته به سیکل کاری و روش‌های آزمایشی، کمی کاهش و یا افزایش می‌یابد. دی اکسید کربن حاصل از احتراق بیودیزل مجددأ به چرخه فتو سنتز برمی گردد، لذا سوختن بیودیزل کمترین اثر را بر پدیده گاز های گلخانه ای می گذارد .

نرخ رشد تولید بیودیزل طی سال های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۱ حدود ۲۰درصد بوده است. پیش بینی شده است که نرخ رشد تولید بیودیزل بین سال های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۶ بطور متوسط سالانه حدود ۲۱٫۵ درصد باشد؛ بطوریکه حجم مبادلات تجاری (تولید و مصرف) بیودیزل در سال ۲۰۱۶ بالغ بر ۱۱۵ میلیون تن خواهد بود. اما از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ با پیش بینی افزایش قیمت نفت خام و همچنین امکان دسترسی بیشتر به مواد اولیه و پیشرفت فناوری های نوین در تولید بیودیزل نرخ رشد تولید بیودیزل سرعت بیشتری می‌گیرد.

پیش بینی شده است که در سال ۲۰۱۶ میزان تقاضای بیودیزل به ۵۸ میلیون تن برسد که این رقم ۴ درصد تقاضای جهانی دیزل در آن سال خواهد بود. حجم بازار سوخت های زیستی در سال ۲۰۱۱ حدود ۱۱۲ میلیون تن بوده که از این مقدار ۲۲٫۳ میلیون تن (۲۰درصد کل بازار) سهم تولید بیودیزل بوده و پیش بینی آن در سال ۲۰۲۱ حدود ۲۰۰ میلیون تن تخمین زده می‌شود.

در سال ۱۳۸۵ مصرف کل گازوئیل کشور حدود ۲۹٫۲ میلیارد لیتر بود و از آن سال ایران به جمع واردکنندگان گازوئیل پیوست. در سال ۱۳۸۹ گازوئیل مصرفی کشور بیش از ۳۴٫۸ میلیارد لیتر بوده است.

در سال ۱۳۹۰ حدود ۳۵٫۳ میلیارد لیتر گازوئیل در کشور مصرف شده که از این مقدار حدود ۱٫۱ میلیارد لیتر (بطور متوسط روزانه سه میلیون لیتر ) بصورت وارداتی تامین شده و بنابراین حدود ۳٫۱۳ درصد مصرف داخلی کشور از واردات تامین شده است.

پژوهشکده علوم وفناوری های شیمیایی پژوهشگاه صنعت نفت از سال ۱۳۸۸ بر پایه مطالعات، تجربیات، تجهیزات و امکانات ویژه و تحقیقات پایه ای قبلی، فعالیت متمرکز خود را بر روی تولید و اصلاح بیودیزل آغاز کرد. در فاز نخست پروژه ای با عنوان “ترانس استریفیکاسیون روغن های گیاهی و تهیه ۵۰۰ لیتر بیودیزل خام” در مقیاس پایلوت، اجرا کرد و بر این اساس ارزیابی واقعی از تولید فرآیند سوخت بیودیزل و تعیین گلوکاه های موجود در افزایش مقیاس تا تولید صنعتی مشخص شد.

اکنون پروژه “بازنگری فرآیند تولید بیوسوخت و ارزیابی فنی و اقتصادی” با توجه به اهمیت تجاری سازی و اقتصادی کردن تولید بیودیزل از منابع روغنی و قابل کشت در ایران در حال اجرا و بر اساس امکانات ویژه (واحد نیمه صنعتی موجود) و نیروی انسانی مجرب در تکمیل زنجیره فناوری بیوسوخت تولید پایلوت بیودیزل در حال انجام است.

بیو دیزل به دو روش تولید می شود؛ سیستم های ناپیوسته هزینه اولیه و سرمایه گذاری کمتر ولی هزینه جاری و اجرای بیشتری نسبت به سیستم پیوسته دارد و بالعکس، سیستم های پیوسته هزینه جاری واجرای کمتر وهزینه اولیه و سرمایه گذاری بیشتری نسبت به ناپیوسته دارد.

چندی پیش رئیس پژوهشکده شیمی و پتروشیمی پژوهشگاه صنعت نفت از دستیابی به دانش تولید سوخت گیاهی (بیودیزل) به صورت پیوسته در این پژوهشگاه خبر داد .

رئیس پژوهشکده شیمی و پتروشیمی پژوهشگاه صنعت نفت همچنین در مورد امکان کشت دانه‌های گیاهی مختلف و تولید این سوخت در کشور اظهار کرده است که در ایران امکان استفاده ازدانه‌های خوراکی مانند سویا و آفتابگردان برای تولید این سوخت وجود ندارد؛ بنابراین تمرکز روی دانه‌های غیرخوراکی مانند جاتروفا که مقرون به صرفه‌تر است، می باشد و از اینرو جاتروفا برای تولید سوخت‌های گیاهی به صورت پایلوت در بندرعباس کشت می‌شود.

برخی از گیاهانی که برای تولید سوخت پاک مورد استفاده قرار می‌گیرند به گونه‌ای هستند که نیاز به شرایط جغرافیایی چندان مطلوبی برای رشد ندارند و ما حتی می‌توانیم در بخش‌های بیابانی کشور نسبت به کاشت آنها اقدام کنیم.

پژوهشگاه صنعت نفت به عنوان مجری سطح اول پژوهشی که قطب زیست توده را در اختیار دارد ، در حال حاضر استفاده از دانه های روغنی خوراکی و غیرخوراکی را در مقیاس پایلوت عملیاتی کرده و در حال تکمیل دانش فنی است.

در همین راستا، مدیر توسعه اقتصادی و جذب سرمایه منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس، نیز چندی پیش از کاشت انبوه گیاه جاتروفا در هزار هکتار زمین به منظور بیابان زدایی و تولید سوخت بیودیزل در این منطقه خبر داد.

بدون تردید امکان تحقق استفاده از سوخت گیاهی در کشور به عنوان یک طرح بزرگ ملی نیازمند مشارکت فعال و همگرایی تمامی سازمان های درگیردر این عرصه همچون شرکت پالایش و پخش ، وزرات صنایع (در بحث خودروسازی)، وزرات نیرو(در بحث انرژی)، وزارت علوم ( دانشگاههای کشور)، وزارت جهاد کشاورزی و سازمان محیط زیست است.

در حال حاضر پژوهشکده علوم وفناوری های شیمیایی با هدف یکپارچه سازی تحقیقات مراکز دانشگاهی و توسعه دهنده های بخش خصوصی ارتباط موثری را با این مراکز آغاز کرده است و پیش بینی می شود با توجه به نقش کلیدی پژوهشگاه صنعت نفت در زمینه تحقیقات در خصوص سوخت های جدید در صنعت نفت کشور بتوان از تمامی تلاش های محققین این عرصه برای ارائه بهترین الگو مشارکت ملی استفاده کرد.