اجرای دوره های مهندسی حرفه ای انرژی
محمود افشار؛ عضو هیات علمی و استادیار دانشگاه صنعت نفت و معاون پژوهشی دانشکده علوم دریایی محمودآباد است. مجموعه ۳ جلدی کتاب های “راهبردهای جهانی بهینه سازی مصرف انرژی” یکی از مهم ترین تالیفات او است که در آن راهکارهای کاهش مصرف انرژی در صنایع نفت و گاز با مقایسه آماری میان ۱۷ کشور ارایه شده است؛ این مجموعه پژوهشی که در هشتمین همایش بین المللی انرژی، عنوان کتاب شایسته تقدیر کمیته ملی انرژی را از آن خود کرده است، چارچوب راهبردهای مشابه در خصوص بهینه سازی مصرف سوخت در صنایع کشورمان را ترسیم می کند. دکتر افشار همچنین طرحی با عنوان دوره های مهندسی حرفه ای انرژی را به سفارش شرکت بهینه سازی مصرف سوخت در دست اجرا قرار داده و در آن به ضروریات ایجاد بازار کار مهندسی انرژی در کشور پرداخته است. آنچه می خوانید بخشی از مصاحبه پایگاه اطلاع رسانی شرکت ملی نفت ایران با وی در خصوص اهداف و رویکردهای این دوره کاربردی است:
– ضرورت برگزاری دوره های مهندسی حرفه ای انرژی چیست؟
بهره برداری مطلوب از منابع انرژی در راستای پیشرفت تکنولوژیک و ایجاد رفاه عمومی امری ضروری است؛ چراکه این امر به طور مستقیم رشد اقتصادی و توسعه صنعتی که پایه و اساس اقتدار سیاسی و استقلال ملی هر کشوری است را در پی خواهد داشت.
در این میان کشور ما به لحاظ برخورداری از منابع انرژی زیرزمینی، از غنی ترین مناطق جهان به شمار می آید، با این وجود امکان استفاده از این منابع با شاخص های جهانی هنوز به طور کامل وجود ندارد.
به عنوان مثال بر طبق آمارهای ارائه شده، میزان شدت انرژی در کشور ۲ برابر استاندارد جهانی و ۳ برابر کشورهای پیشرفته است، که نشان دهنده وضعیت نابهنجار مصرف انرژی در کشور است. به همین دلیل مدیریت و ممیزی مصرف انرژی به منظور استفاده بهینه و کاهش میزان مصرف حامل های انرژی امری حیاتی است.
در همین راستا، تربیت نیروی انسانی متخصص و کارشناسان ورزیده ای که توانایی ها و مهارت های لازم را جهت طراحی، نظارت و مدیریت پروژه های صرفه جویی انرژی و کاربرد منطقی آن در بخش های مختلف داشته باشند، ضروری است. از سوی دیگر ظرفیت پذیرش اندک رشته مهندسی انرژی در دانشگاه های کشور و نیز عدم شمول نگری در دوره های مدیریت انرژی که در داخل کشور برگزار می شود، موجب شده است تا دورنمای روشنی برای تأمین این نیاز وجود نداشته باشد.
در حال حاضر برگزاری دوره های مهندسی حرفه ای که در کشورهای پیشرفته خارجی کاربرد فراوان دارد، انجام شده است؛ در همین راستا ضرورت ایجاد دوره های مشابه در زمینه مدیریت و مهندسی مصرف انرژی،در کشور ما نیز احساس می شود.
– چه اقداماتی در راستای تدوین این دوره ها صورت گرفته است؟
جهت تامین سریع نیروی انسانی مورد نیاز، طراحی و تدوین دوره مهندسی حرفه ای انرژی توسط اینجانب به سفارش شرکت بهینه سازی مصرف سوخت انجام شده است و سعی شده تا با اجرای این دوره ها مقدمات تامین نیروی انسانی مورد نیاز در صنعت نفت فراهم شود.
در این پروژه اهداف زیر تعیین و مشخص شده است:
• بررسی تجربیات دیگر کشورها
• بررسی فعالیت های انجام شده در کشور
• شناخت نیازها
• تدوین چارچوب دوره
• تعیین ماجولها، زیرماجولها، دروس و سیلابس دروس
• مدت زمان دروس و تجهیزات آزمایشگاهی مورد نیاز هر دوره
• برآورد هزینه برگزاری هر دوره
• آئین نامه برگزاری دوره های مهندسی حرفه ای انرژی
– چه رویکردی در طراحی این دوره ها داشته اید؟
یکی از شاخص های اصلی در طراحی این برنامه، اطلاع از ضروریات بازار کار مهندسی انرژی در کشور می باشد؛ به شکلی که دانش آموختگان این دوره ها، به سادگی به بازار کار مناسب دسترسی داشته باشند. با این روش، علاوه بر استفاده عملی از آموخته های دانش آموختگان و کسب منافع فردی، نتایج اصلی از ارائه این دوره ها که مدیریت مصرف انرژی در کشور است، به وسیله این گروه انجام می شود.
– چه مدارجی در این دوره ها پیش بینی شده اند؟
بعد از بررسی نیازهای نیروی انسانی بخش های مختلف مصرف کننده انرژی و با استفاده از تجربیات دیگر کشورها، سیستم آموزش دوره مهندسی حرفه ای انرژی تدوین شده است.
براین اساس، دانش آموختگان دوره های حرفه ای مهندسی انرژی با توجه به سطح دوره به ۳ دسته زیر تقسیم می شوند.
۱- مدیر انرژی
۲- ممیز درجه ۱ انرژی
· ممیز درجه ۱ انرژی حرارتی
· ممیز درجه ۱ انرژی الکتریکی
۳- ممیز درجه ۲ انرژی
در برنامه آموزشی دوره مدیران انرژی، به فراگیرانی که قبلا دوره های آموزشی ممیز درجه ۱ و ممیز درجه ۲ را گذرانده و یا اینکه از تجارب خوبی در این زمینه برخوردار هستند، دانش های مدیریتی لازم جهت مدیریت انرژی صنایع بزرگ آموزش داده می شود. دانش آموختگان این سطح، که دانش و تجربه لازم جهت ممیزی انرژی مصرف کننده های مختلف را نیز دارا می باشند، مدیریت انرژی واحدهای بزرگ را بر عهده خواهند گرفت.
فراگیران دوره ممیز درجه ۱ انرژی به دو دسته ممیز انرژی حرارتی و ممیز انرژی الکتریکی تقسیم می شوند. ممیزان درجه ۱ انرژی (حرارتی یا الکتریکی ) علاوه بر وظیفه اصلی شان که ممیزی انرژی مصرف کننده های مختلف می باشد، مدیریت انرژی مصرف کننده های متوسط و کم را نیز بر عهده می گیرند. در عین حال با توجه به شرح وظایف مدیر انرژی، نیازی به تفکیک مسئولیت مدیریت انرژی به دو شاخه انرژی حرارتی یا انرژی الکتریکی نیست.
همچنین به منظور تقسیم بندی و مشخص کردن حوزه فعالیت و وظایف این ۳ دسته، ملاکهای مشخص بر اساس مقدار مصرف انرژی واحدهای موجود در بخش های صنعت و ساختمان تعیین شده است.
– تاکنون چه اقداماتی جهت برگزاری این دوره ها انجام داده اید؟
از حدود ۵ سال پیش و پس از پایان موفقیت آمیز پروژه، پیگیری های فراوانی با شرکت بهینه سازی مصرف سوخت، شرکت ملی نفت ایران، شرکت ملی حفاری ایران، شرکت پخش فرآورده های نفتی ایران و بعضی مراکز کوچکتر جهت برگزاری دوره ها انجام شده است، اما تاکنون موفق به برگزاری دوره ها نشده ایم. امید است که با پخش این مصاحبه و التفات مسئولیت ذیربط هر چه سریعتر این اقدام اساسی در زمینه مدیریت انرژی در کشور انجام شود.