يادداشت:
کارون تا مکران؛ توسعه صنعت نفت با توان ایرانی
اگر از سال ۹۲ به بعد، توسعه غرب کارون و پارس جنوبی به سرخط اخبار توسعه‌ای صنعت نفت بدل شد، اما امروز توسعه بخشهای بالادست و پاییندست این صنعت در منطقه مکران نیز نقل محافل شده و برنامهریزیها برای توسعه صنعتی در سواحل مکران هر روز ابعاد تازهتری پیدا می‌کند. در این میان، شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن) به عنوان یکی از بازوهای توسعه‌ای شرکت ملی نفت ایران، سهم بسزایی در فرایندهای توسعه‌ای بر عهده دارد؛ چه آنکه علاوه بر راهبری توسعه در غرب کارون، راهبری بخش عمده طرح بزرگ، ملی و راهبردی انتقال نفت خام گوره به جاسک را هم عهده‌دار است؛ دو طرحی که از سوی وزیر نفت به عنوان اولویتهای کاری شرکت ملی نفت ایران در سال ۹۸ تعیین شدند و بررسی عملکرد توسعه‌ای این شرکت نشان می‌دهد پیرو این اولویتبندی، فعالیت‌های قابلتوجهی در این دو حوزه صورت گرفته و جبهههای کاری متعددی در هر دو بخش مشغول به فعالیت هستند. مرور اخبار فعالیت‌های انجام شده در این شرکت از ابتدای امسال تا کنون، گواه روشنی بر این ادعاست.
- بهار امسال برای بسیاری از استانهای کشور با موج سیل و آبگرفتگی آغاز شد و در این میان استان خوزستان نیز به عنوان مهد اصلی توسعه صنعت نفت از سیلاب در امان نماند. تورج دهقانی، مدیرعامل شرکت متن در این زمینه، با بیان اینکه سیلاب منتج به آبگیری حداکثری تالاب هورالعظیم و آبگرفتگی برخی چاه‌های نفتی میادین مشترک غرب کارون شد، میگوید: «شرکت متن که با حضور و امداد رسانی گسترده و همهجانبه به منظور انجام مسئولیتهای اجتماعی سازمانی خود در صحنه بود، تعدادی از چاه‌های نفتی را نیز با هدف حفظ الزام‌های زیست محیطی و رعایت اصول ایمنی بست تا این حادثه طبیعی بدون برجای گذاشتن کوچکترین آلودگی نفتی پایان یابد».
- پس از فروکش سیل و بازگشت فرایندهای تولید به شرایط عادی، مرداد ماه امسال از میدان مشترک یاران شمالی در غرب کارون خبر رسید که نصب پمپ درونچاهی در چاه شماره ۴ این میدان با موفقیت همراه بوده و حدود هزار بشکه به ظرفیت تولید این میدان نفتی افزوده شده است. این خبر از آن حیث حائز اهمیت بود که نشان داد میتوان با نصب پمپ‌های درونچاهی به افزایش ظرفیت تولید این میدان بیش از پیش امیدوار شد. دهقانی در همین راستا از تامین ۲۰ پمپ درونچاهی خبر می‌دهد و میگوید: «این پمپ‌ها به تدریج در چاه‌های میدان یاران شمالی نصب و راهاندازی می‌شود».
- خبر خوب دیگر از غرب کارون، ثبت بیش از ۱۰۰ میلیون بشکه تولید تجمعی نفت میدان آزادگان شمالی بود که اواخر دیماه امسال اعلام شد. فاز نخست توسعه این میدان مشترک با هدف تولید روزانه ۷۵ هزار بشکه نفت در نیمه دوم سال ۹۵ به بهرهبرداری رسید و اعلام این رقم برای تولید تجمعی، به خوبی بیانگر تولید بیوقفه و مستمر نفت این میدان از زمان بهرهبرداری تا کنون است.
- آزادگان جنوبی هم که پس از سال ۹۳ و خلع ید شرکت پیمانکار چینی، روی ریل پرشتاب توسعه قرار گرفت، امسال نیز شاهد فعالیت شبانهروزی تلاشگران و متخصصان ایرانی بوده است. مدیرعامل شرکت متن در زمینه عملکرد توسعه‌ای وزارت نفت در میدان آزادگان جنوبی، به افزایش حدود پنج برابری ظرفیت تولید این میدان با اتکا به ظرفیت‌های داخلی (نسبت به زمان تحویل گرفتن طرح از پیمانکار چینی) و افزایش سهم کالاهای ساخت داخل اعم از بالادستی و پایین دستی قبل از تشدید تحریم های ظالمانه و اجرای پروژه استقرار واحد فرآورش سریع الاحداث(Skid Mounted ) در سخت‌ترین شرایط تحریم با سرمایه گذاری بخش خارجی و اجرا در یک پنجم زمان واحد های مشابه برای اولین بار در کشوراشاره می‌کند و توجه طرح به الزامات زیست‌محیطی (تولید حداکثری نفت هم‌زمان با آبگیری حداکثری هورالعظیم)، توجه به توسعه فناورانه و همکاری صنعت و دانشگاه (همکاری با انستیتو نفت دانشگاه تهران و ثبت نتایج امیدوارکننده درباره افزایش ضریب بازیافت این میدان)، اجرای پروژه جایگزینی لوله‌های فلزی با لوله‌های منعطف RTP، تحقق حفاری نخستین و عمیق‌ترین چاه جهت‌دار به همت شرکت ملی حفاری، انعقاد قرارداد واحد فراورش مرکزی میدان آزادگان جنوبی ، اشتغال‌زایی برای نیروهای بومی و مواردی از این دست را از دیگر دستاوردهای این طرح برمیشمارد.
- شاید بهترین خبر درباره میدان آزادگان را باید به ثمر نشستن تعامل نفت و دانشگاه در این میدان دانست که دهقانی نیز به آن اشاره کرد. بر اساس اعلام انستیتو نفت دانشگاه تهران، افزایش ۱۰ درصدی ضریب بازیافت نفت لایه سروک میدان آزادگان امکانپذیر خواهد شد. ایجاد بانک اطلاعاتی جامع میدان آزادگان با قابلیت دسترسی سریع به داده‌های چاه‌ها و مخازن مختلف این میدان، بهبود نرخ تولید با ساخت مواد شیمیایی نانوپایه، کاهش گرانروی نفت نیمه‌سنگین لایه سروک، شناسایی و تدوین نقشه ناهمگونی تخلخل و تراوایی لایه‌های مختلف میدان آزادگان و بهینه‌سازی توزیع مشخصات مخزنی و در نتیجه کاهش حفر چاه‌های خشک و کم‌بازده، از دیگر دستاوردهای همکاری صنعت و دانشگاه در این میدان به شمار می‌رود. این همکاری با تعامل سازنده شرکت متن به عنوان کارفرما و دانشگاه تهران به عنوان مجری طرح در دست اقدام است.
- مدیرعامل شرکت متن به میدان مشترک یادآوران هم اشاره می‌کند و میگوید: «شرکت متن برای افزایش تولید نفت یادآوران برنامه ریزی نموده و این برنامه پس از اخذ مجوز های لازم با اتکا به توان داخلی وارد فاز اجرا خواهد شد». میدان یادآوران هم از جمله میادین بزرگ نفتی ایران است که در منطقه عملیاتی غرب کارون واقع شده و فاز نخست توسعه آن با ظرفیت تولید روزانه ۸۵ هزار بشکه نفت در آبان ماه سال ۹۵ به بهرهبرداری رسید. البته پس از بهرهبرداری فاز نخست، اقداماتی برای افزایش ظرفیت تولید این میدان در دستور کار شرکت متن قرار گرفت که در نتیجه آن، ظرفیت تولید یادآوران به بیش از ۱۱۵ هزار بشکه در روز افزایش یافت.
- کمی از غرب کارون فاصله بگیریم و به میدان آذر بپردازیم؛ میدان نفتی مشترکی که در بلوک اناران، در دماغه کوه‌های زاگرس و در امتداد مرز ایران و عراق (جنوب غربی ایلام) بین شهرهای مهران و دهلران قرار گرفته است. شهریورماه امسال بود که مدیرعامل شرکت متن از برطرف شدن موانع موجود برای تهیه اقلام اصلی طرح توسعه میدان نفتی آذر خبر داد. دهقانی میگوید: این طرح امسال در شرف نهایی شدن است و تا پایان سال، تولید هدفگذاری شده این میدان به میزان ۶۵ هزار بشکه در روز محقق خواهد شد. طرح آذر هم از رویکردهای زیست‌محیطی غافل نبوده است. مردادماه امسال پروژه انتقال آب رودخانه چنگوله با احداث آبگیر بر روی این رودخانه تکمیل و راهاندازی شد. این اقدام با برقراری پوشش گیاهی مناسب، سبب ایجاد یک زیستگاه و اکوسیستم طبیعی برای جانوران منطقه شده است که سالانه هزاران پرنده مهاجر فصلی را به خود جذب می‌کند.
- شرکت متن راهبری میادین در حال توسعه آبان، پایدارغرب، سپهر و جفیر را نیز بر عهده دارد. توسعه آبان و پایدارغرب از سوی یک کنسرسیوم ایرانی-روسی در حال انجام است و توسعه سپهر و جفیر نیز در دستور کار یکی از شرکت‌های اکتشاف و تولید ایرانی قرار دارد. دهقانی با اشاره به برگزاری نخستین جلسه کمیته مدیریت مشترک (JMC) سپهر و جفیر در سال ۹۸، درباره طرح توسعه میادین آبان و پایدارغرب هم از پیشرفت طرح مطابق برنامه و برداشته شدن گامهای اولیه در مسیر افزایش ظرفیت تولید این میادین خبر می‌دهد.
- اما مهمترین خبر امسال شرکت متن در خصوص ماموریت ویژه آن شرکت و در مسیر اجرای طرح راهبردی انتقال نفت خام گوره به جاسک و توسعه مکران رقم خورد. مدیرعامل شرکت متن که طی ماههای اخیر، از کارخانههای لولهساز و پمپ‌ساز طرف قرارداد در طرح بازدیدهایی داشته و از نزدیک روند کار در این مجموعهها را پیگیری کرده است، میگوید: «در این پروژه راهبردی که ارزش تقریبی آن ۱٫۸ میلیارد دلار است، احداث هزار کیلومتر خط لوله، پایانه صادراتی، ایستگاه‌های تلمبه‌خانه، تجهیزات اندازه‌گیری، تاسیسات ذخیره‌سازی و … لحاظ شده و فعالیت‌های اجرایی آن با جدیت در دستور کار قرار دارد».
- هشتم مهرماه امسال بود که قرارداد شرکت‌های متن و پمپیران به ارزش تقریبی ۱۹ میلیون یورو و با هدف ساخت و خدمات پشتیبانی ۲۰ دستگاه الکتروپمپ امضا شد؛ متن با شرکت پمپ‌های صنعتی ایران هم قراردادی مشابه پمپیران امضا کرد و قرارداد سوم نیز بین شرکت‌های متن و پتکو به ارزش تقریبی ۱۰ میلیون یورو با هدف ساخت و خدمات پشتیبانی ۱۰ دستگاه الکتروپمپ امضا شد. به این ترتیب، ساخت و تامین ۵۰ الکتروپمپ مورد نیاز طرح انتقال نفت خام گوره به جاسک به سه شرکت پمپ‌ساز ایرانی سپرده شد تا پس از واگذاری ساخت بخش خطوط لوله و مخازن ذخیره‌سازی به شرکت‌های ایرانی، سیر حضور فعالان داخلی در این طرح تکمیل شود. مجموع شواهد و گزارش‌های دریافتی نشان می‌دهد تقریبا هر سه شرکت مرحله طراحی را انجام داده و برای ورود به مرحله الگوسازی پمپ‌ها آماده‌اند.
- دهقانی درباره پیشرفت دیگر بخشهای این طرح ملی نیز عنوان می‌کند: «در بخش تامین لوله بخش عمده نیاز ما برای اولین بار در کشور از طریق سازندگان داخلی تامین می‌شود. تختال در فولاد مبارکه ساخته و در فولاد اکسین به ورق تبدیل می‌شود و در ادامه مسیر هم شرکت‌های لوله‌سازی، لوله مورد نیاز را تامین می‌کنند. هم‌اکنون بخشی از سفارش‌های لوله تحویل داده شده، لوله‌ها در حال انتقال به سایت است. پیمانکاران، عملیات اجرایی و تسطیح و آماده‌سازی در ۵۰ جبهه کاری را آغاز کرده‌اند و در بخش‌هایی از کار، عملیات جوشکاری هم آغاز شده. در ساخت اقلام دیگر مانند شیرآلات، لوله‌های فرآیندی، اقلام الکتریکال، ابزار دقیق و … هم رویکرد داخلی داریم و با اتکا به توان سازندگان ایرانی در حال برنامه‌ریزی هستیم. در بخش ساخت مخازن ذخیره‌سازی هم پیمانکار پروژه در مرحله سفارش‌گذاری خرید است و عملیات اجرایی آغاز شده است.»
- هورالعظیم سیراب و ظرفیت تولید حداکثری نفت در غرب کارون، اجرای طرح انتقال نفت خام گوره به جاسک با استفاده حداکثری از توان داخلی، تولید ورق عریض و لوله سازگار با نفت اسیدی و ترش برای نخستین بار، بهرهبرداری و راهاندازی واحد فراورش سیار نفت با سرمایه گذاری خارجی برای نخستین بار در کشور آن هم در اوج تحریمها و آغاز شمارش معکوس برای تکمیل توسعه میدان مشترک آذر؛ اینهمه اگر نمادی از جریان توسعه در صنعت نفت نیست، پس چیست؟
منبع: دانش نفت