نفت، هفته دولت و مرور رویدادهای یکساله
آغاز فرآیند اجرایی طرح نگهداشت و افزایش تولید نفت را شاید بتوان بهترین رویداد یک سال اخیر شرکت ملی نفت ایران برشمرد؛ طرحی که اگرچه در روزهای غیرتحریمی تدوین شد، اما با آغاز دوباره تحریمهای آمریکا علیه ایران، به برگ برنده صنعت نفت بدل شده است؛ طرحی با الفبای رونقبخشی به کسبوکار داخل کشور.
نخستین بار در کنگره نفت و نیروی پارسال بود که بیژن زنگنه، وزیر نفت از تدوین این طرح خبر داد و با تاکید بر اینکه برای اجرای این طرح فقط از شرکت‌های داخلی دعوت می‌کنیم، گفت: «بخش مهمی از این طرح مربوط به ترمیم چاه‌ها و بخشی دیگر حفر چاههای جدید و رفع تنگناها در بخش روسطحی و بهرهبرداری است که در میدان‌هایی از مناطق نفت‌خیز جنوب، مناطق مرکزی و فلات قاره اجرا میشود.»
این طرح با اعتبار بیش از ۶ میلیارد دلار در قالب ۳۴ بسته کاری تعریف شده و مناقصه‌های آن در حال برگزاری است. ۱۷ شرکت اکتشاف و تولید ایرانی برای حضور در این مناقصه‌ها دعوت شده‌اند؛ ۱۳ شرکت حفاری نیز از سوی معاونت مهندسی، پژوهش و فناوری وزارت نفت احراز صلاحیت شده‌اند که میتوانند در این مناقصات حضور یابند و نام شرکت‌های پیمانکار EPC رتبه یک نفت و گاز را نیز باید به فهرست دعوتشدگان به مناقصه اضافه کرد.
به گفته غلامرضا منوچهری، معاون توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران، با اجرای این بستههای کاری که به‌طور کامل قرار است با اتکا به توانمندیهای داخلی پیش رود، صنعت پیمانکاری کشور در بخش نفت به حرکت درمیآید؛ دکلهای دریایی و خشکی موجود به کار گرفته میشوند و شاهد اشتغال‌زایی قابل توجهی نیز خواهیم بود.
منوچهری در تشریح الزام به‌کارگیری تجهیزات ساخت داخل در این طرح میگوید: «به‌طور میانگین حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد پروژهها به بخش تامین تجهیزات مربوط میشود که با تاکید وزیر نفت، استفاده از تجهیزات ساخت داخل الزامی است. به این منظور، به همت معاونت مهندسی، پژوهش و فناوری وزارت نفت فهرستی از تجهیزاتی که در داخل کشور ساخته میشود تهیه و به قراردادهای نگهداشت و افزایش تولید ضمیمه شده است، بنابراین جز در ۲ مورد استثنا، به هیچ عنوان واردات کالاهای مورد نیاز طرح مجاز نیست. این موارد هم شامل کالاهایی میشود که یا به هیچ‌وجه در ایران ساخته نمیشود یا به‌طور محدود ساخته میشود و حجم تولید داخلی آن، جوابگوی نیازهای صنعت نفت نیست.»
طعم این رویکرد داخلی، وقتی شیرینتر میشود که برآوردها نشان میدهد بیش از ۵۰ درصد تجهیزات مورد نیاز در این بستههای کاری از طریق سازندگان داخلی فعال در استان خوزستان تامین خواهد شد و بیشک مایه دلگرمی فعالان اقتصادی این استان میشود.
ابلاغیه اخیر وزیر نفت مبنی بر ممنوعیت خرید ۸۴ قلم کالا و تجهیز نفتی مشابه تولید داخل هم رویداد خوب دیگری بود که حجت را بر پیمانکاران طرف قرارداد با نفت تمام و مسیر خرید خارجی کالاهای تولید داخل را ناهموار کرد.
بستههای کاری عنوان شده در قالب قراردادهای EPC اجرایی و با تکیه بر ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابتپذیر، بازپرداخت آن از محل عواید میدان تامین خواهد شد. پیشبینی میشود با اجرای کامل این طرح، بیش از ۴۰۰ هزار بشکه نفت به ظرفیت تولید روزانه کشور اضافه شود؛ البته برای نفت به‌ویژه در این برهه زمانی، اولویت نخست افزایش تولید نیست، بلکه رونقبخشی به صنعت ساخت تجهیزات نفتی، بخش پیمانکاری نفت و شرکت‌های خدمات حفاری است.
محمد مصطفوی، مدیر سرمایهگذاری و کسبوکار شرکت ملی نفت ایران در این باره میگوید: «ظرفیت پیمانکاری صنعت نفت در طول سال‌ها شکل گرفته و باید قدر این ظرفیت را دانست و از آن صیانت کرد. همانقدر که حفظ ظرفیت تولید اهمیت دارد، حفظ توان و ظرفیت بخش پیمانکاری صنعت نفت هم حائز اهمیت است و اجرای این بستههای سی‌وچهارگانه، دقیقا با همین هدف در دستور کار قرار گرفته. البته آن روی سکه را هم باید در نظر داشت؛ احتمالا پیمانکاران به دلیل نرخ ارز، افزایش هزینههای کار و دیگر مشکلاتی که امروز گریبانگیر اقتصاد شده، تحت فشار قرار میگیرند و این موضوع، اجرای طرحها را با چالشهایی مواجه میکند، اما شرکت ملی نفت ایران پای این طرحها ایستاده و مصمم است با اجرای آنها رونق به بخش پیمانکاری صنعت نفت برگردد.»
وی معتقد است برخلاف خواست آمریکا، حجم فعالیتهای بالادستی صنعت نفت کشور افزایش مییابد.
تولید، توسعه، پژوهش
گذشته از آن‌که در چهار ماه ابتدای امسال، فروش نفت و درآمدهای حاصل از آن نسبت به مدت مشابه سال ۹۶ رشد قابل توجهی را تجربه کرد و با افزایش ظرفیت تولید در پالایشگاه ستاره خلیج فارس، مصرف داخلی میعانات گازی فزونی یافت، در حوزه تولید هم روند خوبی حاکم بوده است. در یک سال اخیر مناطق نفت‌خیز جنوب همچنان بار اصلی تولید نفت را بر دوش کشیده، شرکت نفت مناطق مرکزی ایران با تمهیدات موثر در نگهداشت تولید نفت و گاز میدان‌های تحت نظارت خود موفق عمل کرده و دو منطقه عملیاتی اولویتدار شرکت ملی نفت ایران یعنی غرب کارون و پارس جنوبی به حرکت خود در مسیر توسعه ادامه دادهاند.
از ابتدای امسال تاکنون، پارس جنوبی شاهد نصب نخستین سکوی فازهای ۲۲ تا ۲۴ و آغاز تزریق گاز پالایشگاه این فازها به شبکه سراسری، همچنین تزریق گاز فاز ۱۳ به شبکه و آغاز تولید گاز از دریا در فاز ۱۴ بوده و برآوردها حاکی است با ادامه فعالیتهای توسعهای در این میدان گازی و تکمیل فازهای ۱۳، ۲۲ تا ۲۴ و بخش دریایی فاز ۱۴ تا پایان سال، حدود ۱۰۰ میلیون متر مکعب به تولید روزانه گاز در پارس جنوبی افزوده شود.
در غرب کارون هم با تداوم روند توسعه، تولید روزانه از میدان‌های مشترک یادآوران، آزادگان و یاران به بیش از ۳۰۰ هزار بشکه در روز بالغ شده است. میدان مشترک یاران جنوبی در پاییز ۹۶ به تولید رسید؛ افزایش ظرفیت تولید در میدان آزادگان جنوبی در یک سال اخیر با جدیت ادامه یافته و نخستین پمپ درونچاهی منطقه عملیاتی غرب کارون هم با هدف افزایش تولید در میدان یاران شمالی نصب شده است. همچنین نام میدان آزادگان شمالی به عنوان نخستین میدانی که بهرهبرداری آن واگذار شده، مطرح است. شرکت مهندسی و توسعه نفت اعلام کرده ظرفیت تولید نفت غرب کارون تا پایان سال به مرز ۴۰۰ هزار بشکه در روز خواهد رسید.
در تبیین دستاوردهای یک‌سال اخیر شرکت ملی نفت ایران، امضای ۲ قرارداد در قالب قراردادهای جدید نفتی قابل اغماض نیست؛ قراردادهایی که در آخرین روزهای سال ۹۶ امضا و به واسطه آن، تکلیف توسعه چهار میدان آبان، پایدار غرب، سپهر و جفیر مشخص شد.
قرارداد توسعه میدان‌های آبان و پایدار غرب بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت‌های زاروبژنفت روسیه و انرژیدانا و قرارداد توسعه میدان‌های سپهر و جفیر بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت گسترش انرژی پاسارگاد امضا شد تا تعداد قراردادهای امضا شده در چارچوب الگوی جدید قراردادهای نفتی در مجموع به سه قرارداد برسد. نخستین قرارداد جدید نفتی، سال گذشته برای توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی بین شرکت ملی نفت ایران و کنسرسیومی متشکل از توتال فرانسه، شاخه بین‌المللی شرکت ملی نفت چین (سیانپیسی) و پتروپارس ایران امضا شده بود که باوجود خروج توتال از این قرارداد، فعالیتهای تعریف شده در حال پیشرفت است و کار با جدیت ادامه دارد.
اما شرکت ملی نفت ایران در حوزه پژوهشی نیز قراردادهایی امضا کرد؛ پنج قرارداد اکتشافی با پنج دانشگاه منتخب کشور با هدف توسعه زیرساختهای علمی و فناوری در کشف منابع هیدروکربوری.
شرکت ملی نفت ایران که در سال ۹۳ با امضای ۹ قرارداد توسعه فناورانه با دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی برتر کشور، پیشتاز برقراری ارتباط بین صنعت نفت و دانشگاه شده بود، در ادامه این رویه، باز هم پای قراردادهای پژوهشی را امضا کرد و با دانشگاههای شهید بهشتی، فردوسی مشهد، خوارزمی، صنعتی شاهرود و شهید چمران اهواز طرف قرارداد شد. قراردادهایی که مدت زمان اجرای هر یک از آنها ۱۰ سال خواهد بود و اعتبار در نظر گرفته شده برای اجرای همه پنج طرح پژوهشی در فاز نخست، ۱,۵ میلیون یورو و حدود ۳ میلیارد تومان اعلام شده است.
در یک‌سال گذشته، شرکت ملی نفت ایران در جمع‌آوری گازهای همراه نفت هم کارنامه خوبی برجای گذاشت. این شرکت قرارداد پروژه بازیافت و مصرف گاز مشعل پالایشگاه دوم پارس جنوبی (فازهای ٢ و ٣) را با کنسرسیومی فرانسوی-ایرانی و قرارداد جمع‌آوری گازهای فلر برای تولید برق و نوسازی تجهیزات نفت و گاز را با شرکت آنسالدو ایتالیا امضا کرد. با امضای قراردادی، تکلیف تکمیل طرح NGL خارک را مشخص کرد، مجتمع فرآورش گاز هنگام را تکمیل کرد و به بهرهبرداری رساند و راهاندازی ایستگاه جمع‌آوری گازهای مشعل پارسی را به عنوان نخستین طرح جمع‌آوری گازهای همراه نفت که به همت بخش خصوصی به ثمر نشسته است، به نظاره نشست. افزون بر این اقدام‌ها، برنامههای دیگری نیز در زمینه نوفلرینگ در دستور کار شرکت ملی نفت قرار دارد که این شرکت امیدوار است با اجرای این برنامهها، منطقه شرق رودخانه کارون در آیندهای نزدیک با آلایندگیهای ناشی از فلرینگ خداحافظی کند و این پروسه به تدریج به کل استان خوزستان تعمیم مییابد.
امضای سند همکاری ایران و آذربایجان برای برداشت مشترک از منابع هیدروکربوری در خزر، بومیسازی و نصب نخستین پمپ درونچاهی میلهای مکشی ساخت داخل (SRP) در چاه آبتیمور، امضای موافقتنامه توسعه میدان کرنج بین شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب و کنسرسیوم پرگس، صادرات نخستین محموله نفت خام پارس از منطقه بهرگان، ایفای مسئولیتهای اجتماعی و … را نیز میتوان در فهرست رویدادهای یک سال اخیر شرکت ملی نفت ایران درج کرد. البته تلخ و شیرینها در نفت بسیارند و چه بسیار حوادث تلخی بسان حادثه رگسفید که آن هم به همت و پایمردی نفتیها با ثبت لحظههایی سرشار از ایثار و مردانگی مُهر پایان میخورد.
شانا